Wat Is Gaslighting En Wat Kun Je Er Tegen Doen?

In dit stuk lees je de betekenis van gaslighting, hoe het werkt en hoe je ermee om kunt gaan. Dit stuk is in de hij-vorm geschreven voor de leesbaarheid. Gaslighters kunnen zowel mannen als vrouwen zijn, vaders, moeders of iedere andere relatie tussen twee of meer personen.

Als je aan het twijfelen wordt gebracht of jouw versie van de werkelijkheid ooit gebeurd is, of als je een partner hebt die steeds weigert je gevoelens te valideren, kun je last hebben van gaslighting.

Wat is gaslighting?

Gaslighting kan zich op veel verschillende manieren manifesteren, maar in het algemeen is gaslighting een vorm van psychisch misbruik waarbij de misbruiker iemand laat twijfelen aan zijn geestelijke gezondheid, realiteit of ervaringen.

De term is afgeleid van de film “Gaslight” uit 1940, waarin de hoofdpersoon zich bezighoudt met manipulatief gedrag om zijn vrouw het gevoel te geven dat ze niet goed bij haar hoofd is.

Een van zijn belangrijkste manipulaties bestaat erin de gaslampen in huis hoger en lager te zetten, en wanneer zijn vrouw vraagt naar de mysterieus dimmende lichten, ontkent hij dat ze ook maar iets veranderd zijn.

Hoe brengt een gaslighter je aan het twijfelen?

Een gaslighter zal de woorden en ervaringen van zijn doelwit verdraaien als methode om controle te krijgen, terwijl hij zijn partner laat geloven dat zij het bij het verkeerde eind heeft, vaak ondanks bewijs van het tegendeel.

Het is mogelijk dat iemand je gaslight zonder het te beseffen, zonder kwade opzet. En zelfs om een loopje met elkaar te nemen. Het probleem ontstaat als gaslighten in een patroon verandert.

Heb je een relatie met iemand die voortdurend nieuwe manieren vindt om je te manipuleren, je af te breken, of je aan je werkelijkheid te laten twijfelen? Dat is de gemeenste vorm van gaslighting en is emotioneel misbruik.

Deze vorm van manipulatie kan in elke relatie voorkomen, zowel in vriendschappelijke als in partnerrelaties.

De eerste stap om het probleem aan te pakken is het te herkennen.

Voorbeelden van gaslighting – symptomen

Zonder kennis kan gaslighting moeilijk op te merken zijn. Maar zodra je het doorhebt, krijg je er een haarfijne radar voor.

Hier zijn enkele voorbeelden waarin je het gevoel kunt hebben dat je gaslighted wordt.

1. Ze vertellen leugens
   Bijvoorbeeld kleine, schijnbaar onbeduidende voorvallen, waarbij de gaslighter langzaam het machtsevenwicht in zijn voordeel verschuift. Het eerste waarschuwingsteken zijn schaamteloze leugens.
   
   Als je partner je iets vertelt waarvan je weet dat het niet waar is, maar hij zegt het alsof het een feit is, dan heb je te maken met verbale gaslighting.
2. Hij laat je duidelijk merken zin in sex te hebben en windt je op. Maar zodra het spel kan beginnen, wijst hij je keihard af en ontkent de suggestie van sex gedaan te hebben en laat je twijfelen of je de signalen wel echt hebt waargenomen.
3. Hij bagatelliseert je gevoelens
   Als je partner regelmatig dingen zegt als: “Je bent ook zo overgevoelig” of “Wordt je om zoiets kleins boos”, is dit typisch voor gaslighting. Gaslighters laten de behoeften en gevoelens van hun doelwitten onbelangrijk lijken, vaak zozeer dat hun partner het ook werkelijk gelooft.
4. Hij ontkent
   Als je partner dingen ontkent die hij gezegd heeft, terwijl je weet dat hij het gezegd heeft. Hij belooft iets te doen, en doet dat vervolgens niet en ontkent dat hij het ooit gezegd heeft.
5. Hij isoleert je
   Door jou te isoleren van je familie en vrienden, verlies jij steun en de perceptie van anderen. Hierdoor wordt zijn gaslighting effectiever want het doelwit kan de werkelijkheid niet meer toetsen bij anderen.
   
   Wil je partner niet meer naar de verjaardagen van (kinderen) van vrienden, niet meer naar familie? Tijd om op te letten. En let op de twee volgende voorbeelden: die wijzen er op dat de isolatie-strategie in volle gang is.
6. Hij brandt je familie en vrienden af. Vaak al direct bij het in de auto stappen na een bezoek of uitje.
7. Hij vertelt je dat jij je altijd zo anders gedraagt dan “normaal” als je bij je vrienden of ouders op bezoek gaat. Eventueel gecombineerd met het volgende punt.
8. Hij plant doorlopend zaadjes van twijfel over je eigenwaarde
   Gaslighters azen op het gevoel van eigenwaarde van hun partners, in de overtuiging dat ze achteraf meer gekoesterd zullen worden. Of in andere woorden, geloof het of niet, omdat ze energie krijgen door jouw in een negatief gevoel te krijgen.
   
   Dat bevestigd hun superioriteit en macht over jou. Als zodanig kun je verwachten dat een gaslighting partner geleidelijk het verhaal verdraait over de manier waarop jij jezelf ziet en de manier waarop anderen jouw zien.
   
   Bijvoorbeeld: Hij kan zeggen dat hij merkt dat je ouders je helemaal niet zo'n fijn kind vinden, dat je het zwarte schaap bent van de familie. Of dat jij zelf een slechte ouder bent.
9. Hij verdraait vervelende dingen zodat ze op jouw bord terecht komen. Als hij er slecht uitziet in een situatie, om wat voor reden dan ook, zal hij jou of een ander daarvan de schuld geven en daarbij heel vasthoudend en overtuigend worden.
10. Voor de gaslighter is het doel de partner ervan te overtuigen dat wat hij beweert waar is. Op die manier krijgen ze controle over hun partner en hoeven ze nooit verantwoordelijkheid te nemen voor hun daden.
11. Hij vertoont tekenen van narcisme
    Een gaslighter is niet automatisch een narcist maar er is wel een verband. Een narcist is voortdurend op zoek naar bevestiging van zijn ego, en hij heeft moeite om schuld te aanvaarden of empathie te tonen.
    
    Het zal nooit de schuld van een narcist zijn, niet volgens hem, en als hij je voortdurend onder druk zet om toe te geven dat jij ongelijk hebt en hij gelijk, is dat een schoolvoorbeeld van gaslighting.
12. Hij heeft bagage die hij niet verwerkt heeft
    Typisch is dat de persoon die aan gaslighting doet liever zijn partner manipuleert of onder de bus gooit dan dat hij verantwoordelijkheid neemt of zijn eigen negatieve emoties onderzoekt.
    
    Merk op dat dit de reden is dat personen met een onopgelost trauma of een verleden dat ze niet onder ogen hebben gezien, geneigd kunnen zijn de schuld elders te leggen, wat leidt tot een neiging tot gaslighting.
13. Ze nemen geen verantwoording voor hun daden
    Het is belangrijk om het onvermogen van je partner op te merken om verantwoording te nemen voor zijn daden als ze een ruzie beginnen, een probleem veroorzaken, of je gevoelens kwetsen.
14. Als je vaak in een ruzie terecht bent gekomen met het gevoel dat je woede gerechtvaardigd was, en vervolgens wegliep met het gevoel dat jij de schuldige was, dan kan het zijn dat je partner je aan het gaslighten is.
    
    Als iets slecht voelt, is dat meestal ook slecht. Vertrouw op je gevoel en luister naar je lichaam. Merk op hoe je lichaam reageert bij een conflict met je partner tegenover een conflict met anderen. Voel je je verslagen nog voor de discussie begonnen is? Ga ook eens terug naar het gevoel dat je had toen je elkaar net leerde kennen. Waren er toen al rode vlaggen? Heb je twijfels gevoeld?

Hoe om te gaan met gaslighting

Herken je een van de bovenstaande voorbeelden, overweeg dan een gesprek over gaslighting te voeren met je partner. Staat je partner hiervoor open, en is er zelfreflectie: dan is er hoop.

Wil je partner dat niet en is hij niet in staat tot zelfreflectie, effectief communiceren, of een noodzakelijke verandering door te voeren, baseer je dan op harde feiten en bewijzen als je hem confronteert.

Zoek een manier om onenigheden of kwesties bij te houden, of dat nu via e-mail, sms, of door belangrijke gesprekken op te nemen is.

Op die manier kun je, als je partner liegt of ontkent dat ze iets gezegd hebben waarvan je weet dat ze het gezegd hebben, op het bewijs wijzen en uitleggen dat het een voortdurende kwestie is.

Wil je partner zelf nooit iets vastleggen? Dan begrijp je na het lezen van dit artikel, waarschijnlijk heel goed waarom hij dat niet wil: Het dwingt hem om verantwoordelijkheid te nemen.

Vind je het zelf te spannend om zo'n gesprek aan te gaan, of werken de gesprekken niet? Schakel dan een systeem- of relatietherapeut in die gespecialiseerd is in gaslighting, narcisme en communicatie.

Niet iedereen wil therapie, om uiteenlopende redenen. In dat geval kunnen jullie zelfscholing doen. Bijvoorbeeld door samen een boek over gaslighting te lezen. Het samen lezen van een boek helpt om begrip voor elkaar te versterken. Boekentips staan onderaan dit artikel.

Wanneer het uit te maken met een partner die je belazert

Beslissen om een relatie te beëindigen vanwege gaslighting is uiteindelijk jouw beslissing, maar het kan tijd zijn om uit elkaar te gaan als je merkt dat je partner niet goed reageert op het idee dat hij je manipuleert, de situatie verergert, hij agressief wordt, of niet meer reageert.

Erkennen dat je doelwit bent in je relatie is een belangrijke eerste stap naar genezing van misbruik. Als je gegaslight wordt en overweegt een relatie te beëindigen, zorgen de volgende stappen ervoor dat je in het reine komt met je angsten en gaat begrijpen wat je meemaakt.

• Hou een dagboek bij. Schrijf op hoe je je voelt, zonder te oordelen over je jezelf.
• Hou de mensen die je vertrouwt, na een lange periode van gaslighting zijn dat er vaak heel weinig, dicht bij je. Heb regelmatig, zo veel mogelijk, contact met ze.

De onderste steen boven

Hoewel gaslighting het hele scala kan bestrijken, van kleine vergrijpen tot psychologische mishandeling, is één ding zeker – het voelt niet goed.

Je kunt nu vaststellen wat gaslighting is, vertrouw daarbij op je gevoel. Je kunt nu de tekenen herkennen. Je weet wat je kunt doen.

Je weet nu hoe je kunt evalueren en bepalen of je partner bereid is om te veranderen.

Als je het gevoel hebt dat je in een emotioneel gewelddadige relatie zit, zijn er middelen om je te helpen. Therapie, een veilige plek bij familie of vrienden, of bel Veilig Thuis 0800 – 2000.

Bronnen: what-is-gaslighting / Doukas / Cazeau / Shahida Arabi

Boeken om te lezen: Becoming The Narcissist's Nightmare van Shahida Arabi en Het gaslight effect